Het verstrooide brein

Hoe ziet Maté ADD? 

‘ADD is geen ziekte, maar een beperking’, net zoals bijvoorbeeld slechte ogen.

ADD ontstaat uit een verkeerde/geen hechting van het kind met zijn primaire verzorger, meestal de moeder. Door omstandigheden kan de moeder geen connectie maken met het kind. De mate van aangeboren gevoeligheid bepaalt wat de gevolgen zijn van deze hechting. Slechte hechting kan leiden tot trauma; er is zoveel sociaal-emotionele pijn bij het kind dat er ernstige gevoelens van schaamte en verdriet kunnen ontstaan. Die pijn kan zo groot worden dat er dissociatie kan optreden, dit noemen we emotioneel trauma.
De polyvagaal theorie (deze staat globaal beschreven onder life-coaching op mijn website en het is verstandig dit artikel door te nemen omdat in deze samenvatting regelmatig de polyvagaal theorie wordt gebruikt) kan gebruikt worden om te verklaren dat de moeder de connectie, de hechting niet kon maken. Als de moeder zich voortdurend in de sympathische of dorsale toestand bevindt kan er van connectie geen sprake zijn. Hiervoor is de ventrale toestand nodig.
Het emotionele trauma kan al bij geboorte plaatsvinden en kan ook op latere leeftijd plaats vinden. De periode waarin het plaats vindt laat bij het kind een sociaal emotionele achterstand in de ontwikkeling zien. Het lijkt alsof de sociaal emotionele ontwikkeling op een bepaald moment is gestopt. Dit heeft fysiek te maken met hersencircuits, hersenbedradingen die niet zijn aangelegd. Het goede nieuws is dat dit ook op latere leeftijd nog gerepareerd kan worden. Dit is een langdurig proces.

Kenmerken ADD

1. Geestelijke wanorde. Slecht concentratievermogen, snel afgeleid zijn. 

Dit is het belangrijkste kenmerk: de aandacht valt automatisch weg zonder dat je dat wilt. Echter bij iets wat zij wel interessant vinden is dit niet het geval. Er kan dan sprake zijn van hyperfocus wat ook een teken is van slechte regulering van de aandacht.
Er ontbreekt een mentaal model van orde, van hoe orde tot stand komt. “Orde is tijdelijk, chaos is absoluut”. Mensen met ADD hebben een gebrekkig visueel-ruimtelijk inzicht, in combinatie met snel afgeleid zijn zorgt dat ervoor dat orde geen schijn van kans heeft.
Als iets niet interessant is dan zijn, bij ADD, de hersengebieden die met motivatie te maken hebben zeer moeilijk te activeren.
Dit gaat gepaard met geheugenverlies.

Factoren die een rol spelen bij aandacht en concentratie:

• De mate van prikkeling van de hersenen speelt een belangrijke rol bij het bepalen van hoe goed we zijn in het geven van aandacht. Doordat de zelfregulatie van kinderen met ADD onvoldoende is ontwikkeld, zijn ze vaak onvoldoende geprikkeld of juist overprikkeld. Belangrijke factoren bij een gezonde prikkeling zijn rust, vermoeidheid én emotionele omgeving. Overprikkeling kan een reactie zijn op angst of bezorgdheid; dit gaat via de amygdala [het hersencentrum waar de emoties worden gegenereerd]. De amygdala zorgt voor signalen van gevaar richting de cellen van de cortex; overprikkeling is het gevolg. In dat geval kun je je niet meer op iets anders concentreren.
• Interesse
• Motivatie
• Emotionele prioriteiten van het kind
• Het inwendige milieu van het lichaam; in welke mate wordt het kind beïnvloed door disbalansen in het lichaam
• De vaardigheid om aandacht aan iets te schenken kent diverse ontwikkelingsfasen maar de belangrijkste is de veilige hechting aan en emotionele afstemming op de primaire verzorger.
• Slecht korte termijn geheugen: m.a.w. snel afgeleid zijn: verstrooidheid [je gaat iets halen maar je weet niet meer wat]. Iemand met ADD is van binnen met veel gedachten en gevoelens bezig zodat er weinig over is om met de buitenwereld om te gaan. Gedachten en gevoelens die gefocused zijn op de relaties met andere mensen.

2. Slechte impulscontrole
   Impulsiviteit in wat we zeggen of doen; in de rede vallen, in een opwelling iets kopen.
   
3. Hyperactiviteit, lichamelijke rusteloosheid
   Voortdurend moeten bewegen; met vingers of tenen tikken, heen en weer bewegen, nagels bijten, binnenkant mond bijten. Veel praten.
   In combinatie met uitstelgedrag of wel direct hier-en-nu.

Vormen van hyperactiviteit:

• Mensen met ADD voelen zich ongemakkelijk als ze zelfs maar heel even stil moeten blijven zitten. Ze zitten gevangen in een soort mentale wervelwind.
• Veel bewegen van de ogen, het aftasten van de omgeving

Oorzaken van hyperactiviteit:

• Net als alle andere kenmerken van ADD is hyperactiviteit ook te linken aan een fase in de ontwikkeling van de mens, in dit geval aan de peuterfase: hyperactiviteit is een niet goed gereguleerde hoge mate van opwinding die past bij jonge peuters, bij de leeftijd van 9 tot 18 maanden. Tijdens deze fase van langdurige opwinding worden neurale paden gevormd die de cortex in staat stellen om het sympathische zenuwstelsel af te remmen. Zijn de omstandigheden echter niet goed dan kunnen deze circuits zich niet goed ontwikkelen. De ontwikkeling van het kind stagneert en de ontwikkelingsfase gaat over in een ontwikkelingstoestand. 
• Als iemand bang is, angstig is dan vertoont deze persoon in het algemeen hyperactiviteit. Bij ADD is er volgens Maté sprake van een continue stroom van angst. Denk hierbij aan hechtingsproblemen; een baby die op zoek is naar troost, naar een onbezorgde verbinding met iemand, een baby die op zoek is naar de aanwezigheid van moeder [die gedurende een periode afwezig is]. 

Lusteloosheid is een broertje van angst. Lusteloosheid wijst op onderprikkeling en schaamte. Schaamte is net als angst een hechtingsemotie. De oorsprong van schaamte is het gevoel dat je afgesneden wordt van je ouder, dat de verbinding weg is, al is het maar voor even. De oorsprong van schaamte is een normale fysiologische toestand die niet goed door de cortex wordt gereguleerd omdat de omstandigheden ongunstig waren. Schaamte is o.a. te herkennen doordat iemand spijt betuigd, zichzelf excuseert zonder dat hij iets fout heeft gedaan. Ook de afgewende blik duidt op schaamte.

In de normale ontwikkeling van een kind wordt de hyperactiviteit van de peuter na een paar maanden ingedamd; door fysieke grenzen [een stoeprand bijvoorbeeld bij fietsen] en sociale grenzen. Deze grenzen moet je leren kennen anders loop je gevaar. Dit leer je in de hechtingsrelatie door te kijken naar de (vooral non-verbale) reacties van onze ouders. Door de woorden, toon en lichaamstaal van de ouders die op afkeuring wijst komt de peuter fysiologisch gezien in de toestand van schaamte terecht: van activiteit naar inactiviteit, van energie verbruiken naar energie sparen, van hoge prikkeling naar lage prikkeling. Daarmee wordt precies bereikt wat de natuur beoogt; dat het kind op aangeven van de ouder stopt met een mogelijk gevaarlijke activiteit. In deze fase ontwikkelen zich nieuwe hersencircuits zodat de cortex het parasympatische zenuwstelsel kan afremmen. 

Het kind kan zich teveel gaan schamen vanwege de disproportionele reactie van de ouder en/of doordat de ouder het vertrouwen niet meer herstelt. Dit laatste zal optreden bij chronische stress van de ouder. Voorbeeld: kinderen van depressieve moeders zijn vaak inactief en wenden vaak hun blik af.

Bij mensen met ADD zijn hyperactiviteit en een toestand van voortdurend lage prikkeling helemaal ingebakken. Beide worden te gemakkelijk getriggerd omdat de cortex niet in staat is om beide delen van het autonome zenuwstelsel te reguleren. Fysiologisch en emotioneel schommelt de ADD-er heen en weer tussen overmatige, doelloze opwinding en een niet-ontspannen vegetatieve toestand [dorsaal] waarin schaamte de overheersende emotie is. Beide toestanden kunnen ook allebei aanwezig zijn; een geagiteerde, ongeconcentreerde inactiviteit.
Hyperactiviteit, lusteloosheid en schaamte hangen nauw samen met de neurologische herinneringen aan een afstandelijke, gestreste of verstrooide verzorger.
LICHTPUNT: de circuits die niet zijn ontstaan in de cortex kunnen alsnog later ontwikkeld worden.

Hyperactiviteit neemt af als er een warme, ondersteunende volwassene in de buurt is.

Maté stelt dat deze 3 hoofdkenmerken allemaal te linken zijn aan een gebrek aan zelfregulatie: zelfregulatie betekent dat je zelf kunt bepalen waarop je je aandacht richt, dat je impulsen kunt onderdrukken en dat je je bewust bent van wat je lichaam doet en daar ook controle over hebt.

Veel andere voorkomende kenmerken van ADD

1. Veel plannen, maar geen realisatie
2. Niet georganiseerd zijn
3. Gebrekkige sociale vaardigheden, proatje maken
4. Onverzadigbaar verlangen naar lichamelijk en emotioneel contact
5. Afstandelijk en arrogant overkomen.
6. Buitengesloten voelen
7. Kan me niet goed verbinden
8. Grillig humeur
9. Plichtsgevoel naar anderen toe, daarbij de verantwoordelijkheid verwaarlozen naar mijn eigen inner circle.
10. Voortdurend AAN staan, altijd achter lopen op het schema
11. Tijdblindheid [net als kleine kinderen], niemand wordt met tijdsbesef geboren, dit wordt ontwikkeld vanaf een jaar of 7. Het lijkt of de ontwikkeling van iemand met ADD is stil blijven staan.
12. Dit geldt ook voor het chronische onvermogen om naar de toekomst te kijken. Ook dit ontwikkeld zich gaandeweg maar lijkt gestagneerd te zijn bij ADD.
13. De emotionele intelligentie is niet goed ontwikkeld. Als er een diepgewortelde angst wordt getriggerd kan iemand met ADD reageren als een klein kind [wat ook geen zelfregulatie heeft].
14. Overgevoeligheid voor emoties; makkelijk de spanning in een stem oppikken en tegelijk het onderliggende  ongeduld en frustratie bv. Deze overgevoeligheid is volgens Maté aangeboren, dus de voornaamste erfelijke component van ADD.
15. De gevoeligheid van kinderen met ADD verklaart ook dat zij meer allergieën ontwikkelen dan kinderen zonder ADD zoals:
    • Verkoudheid
    • Infecties van de bovenste luchtwegen
    • Oorontstekingen
    • Astma
    • Eczeem

M.a.w. de gevoeligheid maakt hen ook gevoeliger voor allergieën.

Die gevoeligheid is te verklaren door de sympathische toestand waarin hun nervus vagus, onderdeel van het autonome zenuwstelsel, verkeert. Het lang aanwezig zijn in een onveilige sympathische toestand heeft een negatief effect op je gezondheid, zoals bijvoorbeeld op je immuunsysteem.

De gevoeligheid hoeft helemaal geen probleem te zijn als de omgeving in staat is om met deze gevoeligheid om te kunnen gaan. ADD ontstaat pas als dit niet het geval is.

Waar komt het vandaan?

‘ADD is geen ziekte, maar een beperking’, net zoals slechte ogen.

• sociale en culturele stress; een hectische levensstijl, onopgeloste persoonlijke problemen en bewuste of onbewuste spanningen. De langdurige spanningen en emotionele zwaarte die voorafgaan aan een echtscheiding bv.
• neurofysiologische kenmerken [biologische oorzaken]; rechter prefrontale cortex [het hersengebied dat vlak achter het voorhoofd ligt] is minder ontwikkeld
• psychologische kenmerken
• erfelijke kenmerken. Let op: gangbaar is het in de medische wereld om ADD als erfelijke aandoening te duiden. Hier is Gabor Maté het NIET mee eens. Volgens Maté is ‘gevoeligheid’ het enige wat erfelijk is.
• Levensgebeurtenissen/situaties
  • Gebrek aan veiligheid in het gezin
  • Afwezige ouder (die b.v.in eigen gedachten verzonken zit tijdens bv het avondeten)
  • Geen aandacht geven aan je kinderen
  • De spanningen van ouders; volgens Maté dé oorzaak die aan ADD ten grondslag ligt; p45. De psychische toestand van de ouders beïnvloeden de hersenen en de geest van het kind. Depressie van moeder. Geweld van vader, een boze vader.
  • Adoptie
  • Alcoholisme
  • Seksueel misbruik
  • Let op: kinderen worden alleen maar mishandeld door ouders die zelf ook zijn mishandeld.
• ADD wordt meestal, volgens Maté, veroorzaakt door de invloed van de omgeving op zeer gevoelige zuigelingen.

Het goede nieuws: hoewel de neurologische en / of de psychologische ontwikkeling gestagneerd kan zijn geraakt, dan nog kan ook later deze ontwikkeling alsnog plaats vinden. Zelfs als we allang volwassen zijn.

Wanneer komt ADD vaker voor?

• Als ouders, broers of zussen ADD hebben
• Directe verwanten zijn alcoholist
• Directe verwanten hebben depressie, angststoornis, OCD, syndroom van Gilles de la Tourette
• Directe verwanten hebben verslaving

In feite staat hierboven: problemen gerelateerd aan de hersenen (zoals bv ADD) hebben een grotere kans zich te ontwikkelen in gezinnen waar disfunctie en psychische problemen bestaan. 

Voorwaarden voor een gezonde ontwikkeling van het kind

• Ouders die beschikbaar zijn
• Lage waardes cortisol bij ouders, m.a.w. geen structurele stress: de ventrale toestand van de polyvagaaltheorie
• Een veilige en stimulerende leefomgeving: Het is ook inmiddels bekend dat de leefomgeving een veel grotere invloed heeft op de structuren en circuits van ons brein
• Let op: het ene kind kan wel ADD hebben en het broertje of zusje niet; ieder kind heeft zijn eigen ouders; de volgorde van geboorte bepaalt al heel wat, maar ook de financiële situatie per periode, ook sociale omstandigheden kunnen veranderen in het gezin
• Cruciaal: de emotionele sfeer waarin het kind tijdens de eerste jaren van de hersenontwikkeling leeft. Deze emotionele sfeer wordt in de eerste plaats bepaald door de relatie tussen de ouders en hoe emotioneel evenwichtig ze als individu zijn. Daarnaast speelt ook de onbewuste houding van de ouders ten opzichte van het kind een grote rol; wat of wie vertegenwoordigt het kind voor zijn ouders op hun diepste niveau [herkenning van zichzelf, welke behoeftes hebben ouders en kan het kind hieraan voldoen].
• Voor baby’s en peuters openbaart de wereld zich via hun ouders; via oogcontact, intensiteit van de blik, lichaamstaal, toon van de stem, vreugde, emotionele vermoeidheid.
• Voeding + fysiek veilige omgeving + ononderbroken veilige relatie met moeder als ware het een verlenging van de periode van 9 maanden in de baarmoeder. De navelstreng kan vervangen worden door borstvoeding [zijnde weer de ononderbroken, veilige voeding en verbinding]
• Hechting en emotionele afstemming door de primaire verzorger, de moeder. De rechter hersenhelft, de zetel van onze onbewuste emoties, van de moeder programmeert de rechter hersenhelft van het kind. Door oogcontact leest de baby de emotionele toestand uit van de moeder.

Emotionele afstemming is noodzakelijk voor de hersenontwikkeling als het gaat om aandacht en emotionele zelfregulatie. Dit vereist een betrekkelijk stressloze, niet-angstige, niet-gedeprimeerde gemoedstoestand. EEN BABY WEET PRECIES WAT JE VOELT.

In de emotionele afstemming neemt de baby het initiatief, de moeder volgt.

Als deze emotionele afstemming niet mogelijk was dan heeft de baby veel signalen verstuurd die niet door de moeder werden begrepen. Dit verklaart waarom kinderen met ADD het zo moeilijk vinden om sociale signalen op te pikken (ook de polyvagaatheorie bevestigt dit via het sociaal-betrokkenheidssysteem van de ventrale toestand)

De behoefte van de baby aan warm contact is essentieel; volwassenen met ADD hadden de meeste last waarbij die behoefte het minste werd ingevuld.

Het brein en ADD

• 5/6 e deel van de vertakkingen van de zenuwcellen in de hersenen wordt na de geboorte gevormd. Het grootste deel van de toename vindt plaats in de eerste levensjaren. Deze toename wordt beïnvloed door de omgeving.
• In het eerste levensjaar bepalen de individuele ervaringen van het kind voor het grootste deel welke hersenstructuren zich zullen ontwikkelen en hoe goed dit proces verloopt. In deze eerste levensfase ontstaat ADD door een foutieve bedrading in de hersencircuits.
• De natuur wil uit zichzelf motiverende, zelfregulerende en zelfredzame volwassenen afleveren. Voorwaarde hierbij is de ontwikkeling van de prefrontale cortex, het voorste gedeelte van de hersenen die ook de orbitofrontale cortex [OFC] bevat. De rechter orbitofrontale cortex speelt een rol bij de visueel-ruimtelijke oriëntatie, m.a.w. het lokaliseren van objecten in de ruimte. Als deze oriëntatie is verstoord dan:
  • Stoot je vaak je hoofd
  • Loop je vaak tegen mensen op
  • Vind je het moeilijk om fysieke instructies op te volgen

Allemaal kenmerken van ADD.

De OFC speelt een dominante rol bij de regulering van emotionele informatie.

De OFC speelt een rol bij impulscontrole.

De OFC registreert de emotionele effecten van ervaringen en slaat deze op, startend met de interacties die de zuigeling met zijn primaire verzorger heeft.

Maté linkt ADD aan een verstoring in de ontwikkeling van de prefrontale cortex.

Bij deze ontwikkeling spelen emotionele interacties een rol; emoties beïnvloeden het vrijkomen van hersenstoffen op korte termijn, maar ook de balans van neurotransmitters op de lange termijn.

Onthechting met de moeder lijkt tot een afname te leiden van een belangrijke neurotransmitter in de hersenen. Emotionele stress heeft invloed op de prefrontale cortex, de zetel van selectieve aandacht, motivatie en zelfregulatie.

• Aandacht wordt vooral bepaald door emoties [de amygdala speelt hierin een grote rol]. De emotionele ontwikkeling gaat vooraf aan de intellectuele ontwikkeling: emotie vóór intellect, rechterhersenhelft vóór linkerhersenhelft.

Ouders

Ruzies binnen het gezin en depressies bij ouders dragen op 2 manieren bij aan de problemen van ADD:

1. Ze hebben een negatieve invloed op de emotionele afstemming tussen moeder en kind wanneer de hersenen van het kind zich ontwikkelen.
2. Depressie roept bij het kind een agressieve reactie op; waarschijnlijk doordat het kind heel boos is over wat het onbewust interpreteert als de emotionele terugtrekking van de moeder.

Buikkrampen bij gevoelige kinderen wijzen vaak op onopgeloste spanningen binnen het gezin. Feitelijk zijn zij de barometer voor de mate van spanning.

Uit onderzoek blijkt dat ouders van kinderen met ADD minder contact hebben met hun familie. En als ze wel contact hebben dan geven ze aan er niet zoveel aan te hebben. M.a.w. ouders van kinderen met ADD lijken vervreemd te zijn van hun familie. Dat betekent dat de sociale steun van de rest van de familie ontbreekt. Er is dus al iets mis gegaan bij de ouders van de ouders.

Kinderen met ADD kunnen heel geconcentreerd werken als er een volwassene bij hen aanwezig is die hun gezelschap houdt en aandacht geeft; Op dat moment is er een soort van veilige hechting waardoor het emotionele brein niet bezig moet zijn met veiligheid waardoor de prefrontale cortex lekker zijn gang kan gaan en het kind dus aandachtig aan het werk is. DE VERBORGEN FACTOR DIE ALTIJD AAN HET WERK IS BIJ KINDEREN MET ADD IS HET ONBEWUSTE VERLANGEN NAAR HECHTING. Als deze behoefte wordt bevredigd worden de ADD-problemen kleiner.

Wat werkt
Aandacht wordt niet bij de geboorte meegegeven. Aandachtig zijn is een vaardigheid die je moet leren.

De maatschappij
Deze is jachtig. Kent een hoog tempo. Kort en krachtige communicatie. Resultaatgerichtheid. Korte aandacht spanne. Veel prikkels. Rusteloosheid. Snelheid. Op het nu gericht. Geen toekomst. Geen verleden. Chaotisch. Zo snel mogelijk promotie.
Dit zijn ook kenmerken van ADD!

Als we stellen dat ADD wordt veroorzaakt door spanningen bij de ouders, dan kunnen we stellen dat een groot deel van deze spanningen wordt veroorzaakt door de maatschappij.

Jonge vaders en moeders zouden meer tijd moeten kunnen besteden aan de eerste jaren van hun kinderen. 

Ontwikkeling van kinderen

• Binnen enkele minuten na geboorte stimuleren de lichaamsgeuren van de moeder de vertakking van miljoenen zenuwcellen in de hersenen.
• Na 6 dagen onderscheidt de baby de lichaamsgeur van de moeder
• Tussen 2 tot 7 weken is de baby meer gericht op het gezicht van de moeder dan op die van anderen
• Bij 17 weken volgt de baby de ogen van zijn moeder, meer dan haar mondbewegingen: in deze fase leest de baby de rechter hersenhelft van de moeder; het oog is als het ware een verlengstuk van de hersenen; het oog maakt een deel van de hersenen zichtbaar; de ogen vertellen het kind wat de onbewuste emotionele toestand van de moeder is.

Maté stelt dat er 2 redenen zijn waarom je herinneringen aan je kindertijd zo wazig kunnen zijn:

1. Er is niets gebeurd wat het waard is om te herinneren
2. Er is teveel gebeurd zodanig dat het voor jou kwetsend kan zijn als je je die dingen zou herinneren. Mensen kunnen langere periodes uit hun leven die door emotionele pijn gekenmerkt worden buiten hun bewustzijn plaatsen. Dit noemen we dissociatie. Dissociatie is onder andere een kenmerk van ADD en is een vorm van psychologische zelfbescherming. Het doel van dissociatie is om het bewustzijn gescheiden te houden van een of andere emotionele pijn die we ervaren; dus om het een van het ander los te koppelen. Dissociatie wordt door lichaam en geest alleen in noodsituaties gebruikt. Deze worden gekenmerkt door:

• Ernstige stress
• Hulpeloosheid : er is niemand om het er over te hebben

Als een verdedigingsmechanisme zoals dissociatie eenmaal actief is gaat het een eigen leven leiden en wordt het te pas en te onpas door ons systeem ingezet.

Dissociatie wordt vroeg of laat een belemmering. Het verstoort het leven en vertraagt de psychologische ontwikkeling. Voor iemand die veel dissocieert is het heel moeilijk om van zijn ervaringen te leren en zich echt met anderen te verbinden.

De heling van ADD bij kinderen

Zelfregulatie is een belangrijk subdoel van ontwikkeling. Zelfregulatie := het vermogen om je inwendige milieu binnen een functioneel en veilig bereik te houden, ongeacht de uiterlijke omstandigheden. Via zelfregulatie komt men tot Individuatie := een zichzelf motiverende en accepterende persoon worden, een echt individu. Individuatie is het uiteindelijke doel van ontwikkeling.

Onderzoek toont aan dat hersencircuits en synapsen plasticiteit vertonen. M.a.w. ook op latere leeftijd zijn deze nog te beïnvloeden. Hoe gebeurt dit?

• Integratie van cognitie en emotie; het samenvoegen van wat we weten en voelen. Het ontbreken ervan ligt ten grondslag aan het verstrooide brein van mensen met ADD.
• Het gezinssysteem zodanig transformeren dat het kind niet verder gekwetst wordt; door te coachen en te sturen op veilige ouders, ouders die in de connectie leren gaan. Verstoorde relaties zijn de meest voorkomende oorzaak van ongeorganiseerd denken. Deze stressbron moet dus eerst weggewerkt worden. Een gunstige emotionele omgeving leidt tot andere hersencircuits. Kortom het kind moet diep van binnen weten dat het precies de persoon is die zijn ouder willen zien en van wie zijn ouders houden.
  Ouders moeten geleerd worden hoe ze kunnen omgaan met de negatieve emotie van hun kind en zich er niet door bedreigd voelen. Ze hoeven niet van het kind te winnen. Ze hoeven alleen maar hun eigen angst en gebrek aan zelfbeheersing te overwinnen.
• Jongeren kunnen altijd nog werken aan de ontwikkelingsprocessen die ze nog niet hebben doorlopen. De voorwaarde is dat ze een hechte, persoonlijke relatie hebben met een toegewijde volwassene. Dit is niet alleen van toepassing op ADD!

Een kind dat plots heel boos en onhandelbaar, zelfs vijandigheid te noemen,  kan worden geduid als dat dit kind het onbewuste gevoel heeft van zijn ouders afgesneden te zijn, dat hij door hen in de steek wordt gelaten.

Het bevorderen van de gezonde ontwikkeling van een kind met ADD 

[maar dit geldt voor bijna alle ‘probleem’ kinderen] is een LANGE TERMIJN project en daarbij zijn de volgende principes een noodzaak:

1. De ouders nemen de verantwoordelijkheid voor de relatie met hun kind.
   Techniek: het kind uitnodigen

Doel; zelfacceptatie van het kind bevorderen

• Laat elke dag zien dat je in het gezelschap van het kind wilt zijn
• Dingen bedenken die je samen met je kind kan doen
• Rond je kind hangen, daarbij actief aandacht schenken
• Volledige aandacht bij je kind als je bij je kind bent
• Actieve energie uitstralen naar het kind
• M.a.w. je maakt als ouder ruimte en tijd voor je kind
• Maak contact met je kind als het er niet om vraagt
• Maak je kind het hof zoals je iemand het hof zou maken met wie je graag een relatie wilt

Het grootste geschenk dat een kind kan ontvangen is dat het zich gewenst voelt en het gevoel heeft dat andere mensen plezier beleven aan zijn aanwezigheid. Dat is de basis van zelfacceptatie.

2. De ouders oordelen niet over hun kind

Techniek; wijs niet op fouten, vergissingen, tekortkomingen
Doel: gevoel van veiligheid vergroten door minder verwijten te maken

Zoals al eerder gemeld zijn kinderen met ADD omhuld met schaamte: ze kunnen zeer kwetsende dingen over zichzelf zeggen: ‘ik ben dom’. Het tegenovergestelde is ook mogelijk; alles is de schuld van de ander. Dit kun je niet helen vanuit de linker hersenhelft! Je verzwakt schaamte door haar NIET te voeden, door niets te doen waardoor het kind zich van anderen afgesneden of tekortgedaan voelt. Kritiek van ouders is verwoestend voor een gevoelig kind met een lage eigenwaarde. Zelfs al is de inhoud van de boodschap geen kritiek, het gevoelige kind pakt alleen de kritische ondertoon op en het kwaad is geschied. Zonder een hechte band met je kind kun je beter niets zeggen.
Naarmate het kind een positiever zelfbeeld krijgt gaat het steeds meer open staan voor hulp of constructieve kritiek voor de dingen waar het moeite mee heeft.

3. De ouders prijzen het kind niet teveel

Techniek: geef niet te veel complimentjes; spiegel de gevoelens van het kind naar hem terug
Doel: het vertrouwen van het kind versterken dat het niet iets hoeft te presteren om de acceptatie van zijn ouders te verdienen.

Te veel lof kan bijna net zo schadelijk zijn als te veel kritiek. In beide gevallen hecht de ouder te veel waarde aan wat het kind doet i.p.v. wie het kind is. Het doel is om zelfrespect op te bouwen vanuit het kind zelf en NIET vanuit externe [ouderlijke] oordelen. Kinderen, mensen hebben geen behoefte aan oordelen, ze hebben behoefte aan acceptatie.

4. Je voedt niet op vanuit boosheid
   Techniek: als je als ouder boosheid voelt opkomen, geef je geen kritiek, bevelen of meningen

Doel: voorkomen dat het kind de schuld krijgt als de relatie tussen ouder en kind (tijdelijk) wordt verbroken.

De boosheid triggert de schaamte. En voelt als een bevestiging in zijn kernovertuiging dat hij geen warm contact met wie dan ook verdient.

Werk als ouder aan wat Maté  ‘warme’ boosheid noemt; een gecontroleerde boosheid waarbij het gaat om de inhoud en de relatie in stand wordt gehouden.

5. De ouders nemen de verantwoordelijkheid voor het herstel van de relatie
   Techniek: wacht niet tot het kind na een ruzie het contact herstelt
   Doel: het kind laten voelen dat de hechte band met zijn ouders sterker is dan argumenten of onenigheid die er tussen hem en zijn ouders kunnen ontstaan

Als je schade aan je kind wilt toebrengen dan moet je je kind dwingen tot excuus. Dit voelt voor je kind als een vernedering.

Kortom: als ouders de hechte band met hun kind als prioriteit hebben, bevorderen ze niet alleen het gevoel van veiligheid en de zelfacceptatie van hun kind. Ze geven dan zelf het goede voorbeeld, zodat hun kind een hele belangrijke les kan leren; hoe belangrijk het is om aan de toekomst te denken. Als ouders leg je dan de nadruk op ontwikkeling en heling, niet op korte termijndoelen die toch niet lang stand houden.

Hoe kunnen ouders de zelfregulatie van hun kinderen bevorderen?

Zelfregulatie bij kinderen ontstaat door het stimuleren van de eigen verantwoordelijkheid.
Ouders zouden zich moeten richten op hun verantwoordelijkheid voor hun eigen gedrag en als ze in de omgang met hun kinderen grenzen respecteren nemen kinderen vanzelf steeds meer verantwoordelijkheid voor zichzelf. Ouders mogen/moeten beseffen dat hun kinderen veel meer op hun reageren dan dat kinderen uit eigen beweging handelen. Door als ouder meer verantwoordelijkheid te nemen voor wat je zelf doet, zal het kind meer verantwoordelijkheid voor zichzelf nemen.

Ouders van kinderen van ADD moeten naar zelfinzicht streven. Dit is de belangrijkste voorwaarde voor groei van het kind. Onopgeloste  conflicten binnen en tussen de ouders zijn de belangrijkste bron voor angst van het overgevoelige ADD kind. Deze onrust leidt tot de 3 kern kenmerken van ADD. Ouders moeten hun ‘onopgeloste zaken’ eerst afronden.

Ouders moeten beseffen dat de rol van de rechterhersenhelft [waar zich gevoel en emoties bevinden] altijd groter is dan die van de linkerhersenhelft [cognitie en ratio]. M.a.w. zorg als ouder altijd voor een emotionele verbinding en wees hard op de inhoud.

Als het kind wil helen, moet het hele gezin helen.

Emotionele zelfregulatie bij kinderen met ADD

Deze wordt zeer makkelijk verstoord. Kinderen reageren vaak automatisch in plaats van doelbewust. Overgangen zijn stressvol omdat ze niet flexibel genoeg zijn om zich emotioneel aan te passen. Het omgekeerde komt ook voor; kinderen met ADD die alleen maar gedijen bij verandering. Maar ook hier is de zelfregulatie niet op peil.
Kinderen kunnen alleen een goede zelfregulatie ontwikkelen als hun ouders een goede zelfregulatie kennen.

Mijn kind met ADD heeft een ‘sterke’ persoonlijkheid. Onzin, stelt Maté, het kind is zwak en kwetsbaar. Het zegt veel meer over de emotionele thermostaat van de ouders; deze zorgt er voor dat de gemoedstoestand van het kind de sfeer in huis bepaalt. De ouders kunnen alleen maar in balans zijn als het kind in balans is. Maar doordat ouders niet in balans zijn, kan het kind ook niet in balans zijn.
Kortom. Het kind triggert de bezorgdheid en de angst van zijn ouders. Angstige ouders vertonen gedrag wat contra-productief werkt: impulsiviteit, woede, fysiek uiten van emoties, hulpeloosheid. Dit resulteert in een kind dat nog angstiger wordt, wat zich uit in steeds erger wordende en schijnbaar ondoordringbare vijandigheid of zelfs uit in onzindelijkheid.

De 5 meest schadelijkste misvattingen over kinderen met ADD

1. Het kind wil gewoon aandacht

Geef je kind de aandacht die het nodig heeft en niet die waarom het kind vraagt.
Als ouder mag je je opstellen als meedogende nieuwsgierige.

Geef je kind als ouder de aandacht op het moment dat je kind er niet om vraagt.
Stel grenzen aan de aandacht op een liefdevolle/vriendelijke manier.

Voorwaarde: ouders hebben geduld en geven de aandacht met volle aandacht. Dat betekent feitelijk dat ouders in de Ventrale toestand moeten staan; een big problem. Wat op zijn beurt weer kan betekenen dat ouders tijd moeten gaan vrijmaken voor hun kind en enkele ‘leuke’ activiteiten moeten stop zetten.

2. Het kind probeert zijn ouders opzettelijk te ergeren

Intentioneel denken := je denkt te weten wat de intenties van de ander zijn
Deze overtuiging is in werkelijkheid niet meer dan een weerspiegeling van onze eigen angst. En deze overtuiging zorgt ervoor dat we niet meer kunnen kijken als meedogende nieuwsgierige.

Vroeg of laat gaat een kind met ADD zichzelf door de negatieve bril van zijn ouders zien, hoezeer het zich daar ook tegen probeert te verzetten: ‘ik was een stout kind’, ‘ik zorgde altijd voor problemen’ ….

3. Het kind manipuleert de ouder opzettelijk

Geen enkel kind is van nature manipulatief, geen enkel kind vertoont van nature controlerend gedrag om anderen te controleren. Het zijn angstreacties die op onbewuste angsten zijn gebaseerd en die zijn ontwikkeld in interactie met zijn omgeving.

4. Het gedrag van kinderen met ADD veroorzaakt de spanning of boosheid van volwassenen

Het is net andersom en het werkt emotioneel bevrijdend voor kinderen  als ouders naar hun eigen onopgeloste zaken gaan kijken. Zaken lopen uit de hand door de angstgevoelens bij ouders die door het gedrag van hun kind worden getriggerd.

5. Kinderen met ADD zijn lui

Luiheid en uitstelgedrag zijn geen onveranderlijke eigenschappen van een persoon maar uitingen van zijn relatie met zijn omgeving [te beginnen met de gezinsleden]. 

Tegenwil
Kinderen kunnen een houding vertonen van een soort eigenwijsheid, een weerstand, ik luister niet naar je. Dit noemen we tegenwil en het is belangrijk om te doorzien wat er echt aan de hand is.
Tegenwil bij kinderen duidt op afwezigheid van eigen wil. Tegenwil is een reactie op de ander en is geen handelen vanuit autonomie. Tegenwil gebeurt onbewust, het overkomt het kind en is te zien als een automatische reactie op de actie van een ander (meestal de ouder). Tegenwil is een automatische weerstand van iemand met een onvolledig ontwikkeld zelfbewustzijn, een reflexmatig en ondoordacht verzet tegen de wil van de ander. Het is een natuurlijke maar onvolwassen vorm van verzet die voortkomt uit de angst dat anderen controle over je uitoefenen. Tegenwil is een middel dat de natuur ons geeft om zelfstandig te worden. Tegenwil is niet wat het kind is; de natuur heeft met tegenwil een doel, het kind zelf niet.

Verschijningsvormen van tegenwil

• Voortdurend tegenspreken, ingaan tegen alles wat de ouders voorstellen
• Passiviteit; een dochter die niet opschiet

Een emotioneel zelfbewust persoon hoeft niet automatisch een tegen-houding aan te nemen. Dit wil niet zeggen dat hij geen tegengas kan geven, maar dan gebeurt dit uit een sterk besef van wat zijn echte voorkeuren zijn. En niet als onbewuste, automatische reactie.

Bij kinderen met ADD versterkt hun onderontwikkelde zelfregulatie hun tegendraadse reactie. Omdat ze niet in staat zijn impuls en actie van elkaar los te koppelen, gooien ze automatisch negatieve reacties er direct en heel dramatisch uit [wat door de omgeving als onbeschoft wordt gezien].

Tegenwil is te helen in een lange termijn proces dat erop gericht is op de groei van een gezond en krachtig zelfbewustzijn. Maak daarbij geen gebruik van straffen of belonen. Want

• Je voedt de angst dat het kind niet als persoon wordt gewaardeerd maar alleen om de prestaties, je versterkt dan direct de onzekerheid van je kind.
• Kinderen voelen aan dat je ze onder druk zet, met als gevolg een grotere tegenwil
• De complimentjes en beloningen worden een doel op zich

Het fenomeen tegenwil is belangrijk om te begrijpen voor ouders. Een veilige relatie als ouder met je kind is absolute voorwaarde om je kind te helpen. Tegenwil kan dit in de weg staan. Als ouder ga je kijken hoe je de greep die tegenwil op je kind heeft kan verzwakken.

Tegenwil is dus een automatische reactie van een kind op een ouder dat bewust of onbewust controle wil uitoefenen.

Als ouders tegenwil niet als zodanig herkennen kunnen ze tegenwil gaan beschouwen als een bewuste uitdaging van hun gezag door het kind. De machtsstrijd die dit teweeg brengt zal er uiteindelijk voor zorgen dat het kind later veel moeite met hiërarchie gaat hebben.

Hoe kun je als ouders tegenwil aanpakken?

1. Zorg ervoor dat hechting op de eerste plaats staat
2. Verwar instemming niet met vrijwillig ‘goed gedrag’

Zo kan een kind, bij een echtscheiding, bij zijn vader veel onderdrukte tegenwil opbouwen, die er bij zijn moeder uitkomt [omdat hij zich daar veilig voelt].

Belangrijk: kinderen die zich zo onveilig voelen dat de tegenwil helemaal stil valt hebben de grootste kans op problemen later.

3. Vat het recalcitrante gedrag van het kind niet persoonlijk op
4. Maak binnen de relatie ruimte voor enige weerstand

M.a.w. je kind krijgt ruimte voor weerstand zonder dat de relatie met jou in gevaar komt

5. Ga alleen de strijd aan als je die als ouder móét winnen
6. Moedig je kind aan om te zeggen wat het voelt
7. Erken dat je als ouder soms ook recalcitrant kunt zijn
8. Leg conflicten bij en neem als ouder initiatief hierin

Indien niet dan leidt dit tot verwarring bij het kind en tot onzekerheid.

9. Moedig zelfdiscipline aan in plaats van controle over het kind uit te oefenen

Zodat het kind leert ontdekken wat zijn eigen kern is.

Motivatie en kinderen met ADD
Alle ADD-kinderen zijn ongemotiveerd. En als ouder kun je je kind niet motiveren. Je kunt wel sturen op de intrinsieke motivatie van het kind.

Het vereist een veilige hechting met de ouders en een eigen autonomie [je moedigt je kind actief aan om zelf initiatief te nemen, te experimenteren en verantwoordelijkheid te nemen]

Ouders moeten het kind zoveel mogelijk zelf keuzes geven. Zonder keuzes te maken kan het kind niet autonoom worden.

ADD in de klas
Adviezen voor leraren met ADD kinderen in de klas:

1. Doe geen kwaad

Leerkrachten mogen/moeten begrijpen dat alle kinderen met ADD de pijn hebben gevoeld om afgesneden te zijn van volwassenen die emotioneel gezien heel belangrijk voor hen zijn. Ze hebben daardoor een diepgeworteld schaamtegevoel. Hun eigenwaarde is vaak laag en ze hebben boven gemiddeld last van sociale afwijzing. Zo’n kind straffen betekent alleen maar dat hun negatieve zelfbeeld wordt vergroot en ondermijn je hun emotionele en intellectuele ontwikkeling. Boek dat docenten zouden moeten lezen: In a glass house, Nino Ricci.

2. Met de ouders samenwerken
3. ADD-specialisten

Zij kunnen 1-op-1 werken met ADD kind

4. De behoefte aan hechting staat altijd voorop

M.a.w. de relatie met het kind staat altijd voorop, ook de relatie tussen docent en leerling

5. Maak tijd vrij voor spel en creatieve expressie

Dus meer fysieke, ongestructureerde activiteiten, meer vrije creatieve expressie

6. Pas de verwachtingen voor tentamens en toetsen en thuisopdrachten aan

Haal bv tijdsdruk weg.

7. Vertrouwen in het kind, vertrouwen in jezelf

Tieners met ADD
Tieners komen in deze periode wat losser te staan van hun ouders en gaan zich meer richten op leeftijdsgenoten. Deze nemen een deel van de hechting over wat weer leidt tot een grotere tegenwil thuis. Lastig voor de ouders die heen en weer gaan schieten tussen controleren en toegeven. Toch zit er onder deze tartende houding een verlangen naar en behoefte aan liefde en acceptatie van hun ouders. Regels juist versoepelen, goed analyseren wat er in het gezin gebeurt zijn belangrijk. Goede balans tussen autonomie en controle. De autonomie geven aan kinderen is noodzakelijk voor hun psychologische groei en voor de lange termijn-doelen.

Tieners met ADD hebben een zeer grote behoefte om gehoord te worden.

Verzoeken, vleien, overreden, dwingen, aansporen, argumenteren, overtuigen of smeken door ouders HEEFT GEEN ENKELE ZIN. Je kunt beter met je tiener samen nagaan wat de schooldoelen zijn, wat belemmerend is en hoe die kunnen worden weggenomen. 

Vanuit autonomie kan zelfdiscipline ontstaan.

De heling van ADD bij volwassenen

Eigenwaarde
Echte eigenwaarde = wie je bent
Voorwaardelijke of verworven eigenwaarde = wat je doet 

Als er sprake is van een verstoorde emotionele afstemming tussen het kind en de primaire verzorger dan kan ADD ontstaan én dan kan een lage eigenwaarde ontstaan.  Als ouders de gevoelens van het kind als geldig aanvaarden ontstaat er een onvoorwaardelijke positieve waardering en is de basis gelegd voor een gezonde eigenwaarde. Echter, als je je als kind nooit op je gemak voelde als je je gevoelens/emoties wou uiten én je deelt dit ongenoegen/frustratie niet met je ouders of anderen, dan kan dit een negatieve impact hebben op je eigenwaarde. Als je als kind je diepste verdriet voor je houdt dan werkt dit negatief voor je eigenwaarde.
Tegelijkertijd pikken gevoelige kinderen de emotionele toestand van hun ouders perfect op. Vervolgens houden ze rekening met deze gevoelens van hun ouders door bv hun eigen emoties niet te uiten. Ze cijferen zich als het ware weg.
De clou is: volwassenen met ADD zijn er meestal van overtuigd dat hun lage eigenwaarde een realistische afspiegeling is van hoe slecht ze het in het leven hebben gedaan. Maar dat denken ze alleen maar omdat ze niet begrijpen/niet meer weten dat hun allereerste ‘mislukking’ [zijnde dat ze niet de volledige en onvoorwaardelijke acceptatie van hun ouders kregen] helemaal niet ‘hun mislukking’ was.
Wat de zaak wel troebeler maakt is dat slechte prestaties, na deze verstoorde hechting en verstoorde emotionele afstemming, hun lage eigenwaarde verergeren.

Hoe uit een lage eigenwaarde zich?
Schuldgevoelens, schaamte en zelfveroordeling.
Werkverslaving, gedrevenheid, geen nee kunnen zeggen
Perfectionisme, neerslachtigheid, ontmoediging bij falen
Ongelijk hebben niet kunnen accepteren, het fragiele ego wil niet gewezen worden op feilbaarheid
Vol zijn van jezelf
Hunkeren naar de goedkeuring van anderen
Frustratie over mislukking
Jezelf de schuld geven van alles, of juist anderen de schuld geven: de neiging om te verwijten
Zwakkeren of ondergeschikten niet goed behandelen
Geen verzet tonen als iemand anders je niet goed behandelt
Twistziek, altijd gelijk moeten hebben
Mening opleggen aan anderen, of juist niet durven te zeggen uit angst voor kritiek
Je emoties laten beïnvloeden
Een overspannen gevoel van verantwoordelijkheid voor mensen met wie je een relatie hebt
Geen ‘nee’ kunnen zeggen
De behoefte om te presteren zodat je een goed gevoel over jezelf hebt In zelfkritiek en gebrek aan zelfrespect. Eigenwaarde is de kwaliteit van zelfrespect die tot uiting komt in iemands gevoelsleven en gedrag.

Hoe vergroot je eigenwaarde?
Het punt is dat mensen niet weten wie ze zijn. Wie moet ik nu eigenlijk gaan waarderen? Iemand met ADD weet gewoonweg niet wat hij NU voelt. Als je het contact met je emoties kwijt bent verlies je het contact met jezelf.
Volwassenen met ADD hebben geen innerlijke rust omdat ze als kind nooit innerlijke rust hebben gekend. Ze zijn bang voor afwijzing en hebben de onverzadigbare behoefte aan de bevestiging van anderen dat ze gewenst en waardevol zijn. Gewenst zijn wordt een soort drug. Echte eigenwaarde wordt dan ontkracht door haar valse schaduw, voorwaardelijke eigenwaarde. Wat ze doen en wat anderen daarvan vinden is belangrijker dan wie ze zijn.

Bv de workaholic; probeert zichzelf wijs te maken dat hij heel belangrijk is want heel veel mensen hebben hem nodig. Zijn koortsachtige activiteit verdooft zijn emotionele pijn en houdt het gevoel dat hij ontoereikend is op afstand, buiten het hart.

Wat kun je doen in het kader van eigenwaarde?

• Neem dagelijks 1 uur tijd voor jezelf, ga naar je eigen gevoel en emoties via rust, meditatie, reflectie, yoga, qigong, wandelen in de natuur
• Zelfregulatie; hoe kom ik weer in een toestand van rust en ontspanning; via beweging, ademhaling, muziek, vrienden, knutselen, creatief zijn
• Wat zijn je ware impulsen, die je aanzetten? [drijfveren?] Wie ben ik? Wat wil ik? Wat kan ik?
  • Wat zijn mijn drijfveren? 
  • Wat zijn mijn waarden en normen?
  • Wat zijn mijn behoeftes?
  • Wat zijn mijn overtuigingen?
  • Wat zijn mijn kwaliteiten, talenten?
• Polyvagaal therapie; de theorie over het autonome zenuwstelsel; je autonome zenuwstelsel kan zich in 3 toestanden bevinden: Ventraal (rust en ontspanning), Sympathisch (fight/flight), Dorsaal (energieloos). Hoe kom ik makkelijk terug in mijn ventrale toestand?

De invloed van herinneringen
Ons geheugen maakt 2 soorten herinneringen aan, namelijk impliciete en expliciete herinneringen. Vooral de impliciete herinneringen zijn interessant. Het zijn herinneringen die compleet met de bijbehorende emotie en stressrespons zijn opgeslagen. Als er zich in het hier-en-nu een soortgelijke situatie voordoet dan uit zich dat bij je met een respons en emotie uit het verleden.

Impliciete geheugensysteem:= bevat onbewuste herinneringen uit het verleden met de bijbehorende emoties en gevoelens

Expliciete geheugensysteem:= bevat herinneringen die bewust teruggehaald kunnen worden. Dit kunnen specifieke gebeurtenissen, gevoelens of ideeën zijn.

Mensen met ADD kunnen heel slecht kijken naar mensen die onrechtvaardig worden behandeld. Ze worden er letterlijk ziek van. Feitelijk vindt er identificatie plaats; je reageert dan alsof je zelf het slachtoffer bent.  Het betreft hier een impliciete herinnering. Dit wil zeggen dat je zelf onrechtvaardig bent behandeld in het verleden en dat je via een impliciete herinnering hier aan herinnerd wordt. Als je dit door begint te krijgen kun je je identificatie met die impliciete herinnering verbreken. Dan is de situatie nog steeds onrechtvaardig maar wordt je er emotioneel niet door overweldigd.

Iedereen is tot een bepaalde mate ‘gevangene van het verleden’. Zonder dat we het beseffen herbeleven we het verleden vaak. Het impliciete geheugen is actief wanneer mensen beïnvloed worden door een vroegere ervaring zonder dat ze zich ervan bewust zijn dat ze in die herinnering zitten. Er kunnen dan onbewust emoties en gevoelens naar boven komen, je stemming kan plotseling veranderen en er kunnen enorme fysiologische veranderingen in je lichaam plaats vinden.
De circuits van het impliciete geheugen dragen de neurologische sporen van onze kindertijd en jeugdervaringen. Hierin zijn wel de emoties gecodeerd maar niet de details die aanleiding gaven tot die gebeurtenis. Daar kunnen 3 redenen voor zijn:

• De eerste interacties van baby’s zijn meer gebaseerd op gevoelens dan op bewuste gewaarwordingen van de omgeving; baby’s hebben nog geen geheugen
• De hersenstructuren van het expliciete geheugen ontwikkelen zich later dan die van het impliciete geheugen
• De emoties kunnen gedissocieerd of onderdrukt zijn terwijl de gebeurtenis zich nog aan het ontvouwen is

Er is geen bewust besef nodig voor het coderen van impliciete herinneringen of voor het op gang komen ervan. Een toon of blik kan al iets oproepen.

Ons zelfbewustzijn en onze identiteit zijn sterk afhankelijk van het expliciete geheugen.
Onze persoonlijkheid is sterker gerelateerd aan impliciete geheugenprocessen.

ADD kenmerken kun je relateren aan het impliciete geheugen:
Autoriteit bv is iets waar veel ADD-ers moeite mee hebben, zich uitend in

• Angst
• Opstandigheid
• Een combinatie van beide

Dit is een verschijningsvorm van het impliciete geheugen. Als gevoelig kind doorzag je de pretenties en zwakheden van volwassenen. In het hier-en-nu is het gevoel wat iemand heeft t.o.v. autoriteit niet te verklaren, maar wel als impliciete herinnering.
Let wel: de weerstand op gezag kan ook veroorzaakt worden door tegenwil [wat wijst op een onderontwikkeld zelfbewustzijn, m.a.w. je bent nog niet volwassen op dat punt]. 

Voorbeeld Examenvrees
Het examen én de tijdsdruk triggeren een diepgewortelde angst voor afwijzing. Het impliciete geheugen wordt hiermee aangesproken.

Herinneringen over dat wat niet gebeurd is, ADD en relaties

Angst voor intimiteit.
Er zijn herinneringen die niet zozeer te maken hebben met vreselijke situaties maar die te maken hebben met “wat er niet is gebeurd terwijl dat wel heel nuttig had kunnen zijn”. Een voorbeeld hiervan is het ontbreken van intimiteit. De angst voor intimiteit kan zich aldus manifesteren in relaties; als de ander ‘afstandelijk’ gedrag vertoont dan wordt de angst voor afwijzing getriggerd en ervaar je een diepe angst om door de ander in de steek gelaten te worden, dit kan dan een reden zijn om de relatie te stoppen.
Gebeurtenissen die niet zijn gebeurd terwijl dat wel heel nuttig had kunnen zijn worden vaker vastgelegd in het lichaam dan in het verbale geheugen! Ze kunnen alleen maar worden geïntegreerd in jouw persoon door ze later te ervaren en er betekenis aan te geven.

In de situatie met spanningen, een gespannen moeder, een slechte hechting, kan de moeder telkens het oogcontact verbreken. Voor overgevoelige baby’s kan dit aanvoelen als zijnde gekrenkt. De baby komt dan direct in een fysiologische toestand van schaamte. Later in je leven trek je onbewust de parallel met je relatie die signalen van afkeer afgeeft [zelfs al zijn die signalen zo helemaal niet bedoeld). Die toestand wil je vermijden. Impliciete herinneringen zorgen voor deze parallel.

Volwassenen met ADD kennen het verschil tussen weigering  [een ‘nee’] en afwijzing niet.

Mensen met ADD hebben een cortex die heftige emoties niet goed kunnen afremmen [dit komt doordat verbindingen tussen het OFC en lagere hersencentra zich niet optimaal hebben ontwikkeld]. M.a.w. de zelfregulatie is niet goed geregeld. De reactie van iemand met ADD op afwijzing wordt hierdoor versterkt.

Kinderen die 3 weken zijn gescheiden van hun moeder en daarna weer terug worden geplaatst tonen een zekere mate van onthechting; p252
Kinderen van een jaar oud en die worden gescheiden van hun primaire verzorger voor enkele weken worden boos.

Ouders kunnen fysiek aanwezig zijn maar emotioneel afwezig [angst, stress, depressie]! Het gaat bij hechting juist om de emotionele aanwezigheid. Dit kan leiden tot defensieve onthechting := het was zo pijnlijk voor mij om jouw afwezigheid mee te maken dat ik mezelf zal inkapselen in een omhulsel van geharde emoties, ongevoelig voor liefde en pijn. Ik wil die pijn nooit meer voelen. Het gevolg hiervan is dat volwassenen met ADD anderen moeilijk kunnen vertrouwen en om zich echt open en kwetsbaar op te stellen.

Verveling
Een thema voor mensen met ADD; de relatie begint al snel te vervelen. Dit heeft enkel met de persoon zelf te maken die zijn plezier uit externe zaken moet halen, uit zijn omgeving. Omdat hij geen innerlijke drive kent. Dit is de impliciete herinnering aan de toestand van de baby die naar emotionele voeding hunkert. Zelf kan hij deze behoefte niet bevredigen,  dus is hij van zijn moeder afhankelijk. In een liefdesrelatie vindt deze persoon dat deze leegte opgevuld moet worden door zijn partner [wat snel kan leiden tot teleurstelling en de zoektocht naar een andere partner]. Echter deze voeding vind je alleen maar door psychologische en spirituele groei, door zelfontdekking. 

Verlies van ‘het zelf’
De angst voor intimiteit is ook een angst om het ‘zelf’ kwijt te geraken:
Een ADD-er verlangt naar authentiek menselijk contact en erbij willen horen.
Tegelijkertijd zijn ze terughoudend en kiezen ze voor afzondering boven gezelschap van anderen.
Deze paradox wordt veroorzaakt door 2 angsten:
de angst voor eenzaamheid en verlatingsangst
het gevoel om overweldigd en opgeslokt te worden

Liefdesrelaties
Mensen voelen zich vaak aangetrokken tot mensen die hun emotionele evenbeeld zijn.

Onze partnerkeuze is gebaseerd op onze relatie met ouders/verzorgers; de keuze valt op iemand die zowel de positieve als de negatieve eigenschappen van hun ouders hebben, waarbij de negatieve eigenschappen vaak doorslaggevend zijn. P257

Coaching en therapie voor volwassenen met ADD

Zelfregulatie, intrinsieke motivatie en eigenwaarde
Hoe kun je werken aan je ontwikkeling van zelfregulatie, intrinsieke motivatie en eigenwaarde. Het fundamentele probleem is hoe sta ik tegenover mijn eigen ik.

1. Vanuit mededogende nieuwsgierigheid zelfinzicht ontwikkelen

Dit vereist dat je beschermingsmechanismes afwerpt die in een ver verleden nuttig waren en die in het hier-en-nu nog steeds in stand worden gehouden door de angsten die in het impliciete geheugen verankerd liggen.
Jezelf gaan leren begrijpen, zodat je het los kan gaan laten.
Dit is een lang proces!

2. Zelfacceptatie: schuldgevoel en bezorgdheid verdragen.
   Zelfacceptatie betekent ruimte bieden aan al onze emoties, dus ook de emoties waarbij we ons ongemakkelijk voelen.
   Schuld:
   Prikkel: je wilt als kind of volwassene iets voor jezelf doen waarmee je de ander zou kunnen teleurstellen.
   Reactie: Ik ben egoïstisch

Hoe meer je kern, je diepste impulsen, onderdrukt wordt, hoe dwangmatiger je pogingen zijn om dit te compenseren door de snelle bevrediging van oppervlakkige, infantiele impulsen.

3. Je straft jezelf niet voor waar je op dit moment staat
4. Begeleiding zoeken: psychotherapie en counseling
   Zoek op basis van je onderbuik.
   

Tot jezelf komen
Hoe kom je vanuit je ware aard tot ontwikkeling, tot heling? Welke omstandigheden maken dit mogelijk?
“leren, denken, innoveren en in verbinding blijven met je eigen innerlijke wereld worden allemaal vergemakkelijkt door alleen-zijn”.

1. De fysieke ruimte

Deze kan voor harmonie in de geest zorgen, maar ook voor chaos. Verwaarlozing van de fysieke ruimte betekent verwaarlozing van jezelf.
Werk niet per sé met doelen om dan iets af te krijgen maar werk met tijdsblokken waarin je tijd besteedt aan hetgeen. En als de tijd verstreken is dan stop je, hoe dan ook.
De inspanning alleen al heeft een ordenend effect op de geest.

2. Slaap hygiëne
   Mensen met ADD zijn vaak bang om zomaar naar bed te gaan, het licht uit te doen en te gaan slapen. Ze zijn bang om zelfs maar een paar korte minuten alleen te zijn met hun onrustige geest. Volgens Maté komt dit laatste door de impliciete herinnering aan het feit dat je je in je kindertijd afgesneden voelde van het contact met je ouders. Het kind ging toen op zoek naar iets fysieks wat hem afleidde [bv bepaald lichaamsdeel vasthouden]. Ook nu nog wil de volwassene afgeleid worden.

In de avond wordt het rustiger, minder prikkels, dit geeft de ADD-er ruimte om te gaan werken. Helaas gaat dit ten koste van de nachtrust.

3. Voeding
   Voeding is noodzakelijk voor de biochemie van lichaam en geest.
4. Lichaamsbeweging
   Mensen met ADD hebben vaak door spierspanning stijve spieren en gewrichten. Rek- en strekoefeningen werken positief op lichaam en geest. Qigong bijvoorbeeld is een advies.
5. De natuur
   De grootste co-regulator die er is [eenheid-vrede-harmonie]
6. Extra taken

Stoppen met de extra taken, focussen op dat wat nodig is en ruimte creëren voor jezelf.

7. Hersteltijd inbouwen

Via recreatie, zijnde activiteiten die lichaam en geest echt ontspannen. Niet bv tv kijken.

8. Creatieve expressie
   Mensen met ADD zijn bijna altijd overgevoelig. Een eigenschap die in de kunsten heel erg van pas komt.
9. Meditatie en mindfulness
   Volledige zelfrealisatie is alleen mogelijk als je gebruik maakt van de Westerse én Oosterse inzichten.

Verslavingen
Mensen met ADD zijn dol op dopamine en endorfine. Ze hebben een tekort aan dopamine.
De disbalans in hersenchemie bij verslaafden en bij ADD-ers is terug te voeren naar de eerste 2 levensjaren waarin de dopamine via contact met ouders wordt opgebouwd. Dit opgebouwde tekort proberen ze later via andere stoffen aan te vullen. En de emoties waarvoor verslaafden weg willen vluchten zijn dezelfde als toen in die eerste levensjaren. Het impliciete geheugen doet ook hier z’n werk. Er komt pas een echte oplossing als iemand zijn probleem gaat erkennen. Vanaf dat moment is het zaak om niet op de drugafbouw te focussen maar op het onderliggende doel/behoefte.

Medicatie
Medicijnen pas toevoegen als andere dingen niet geholpen hebben. Medicijnen nooit als startpunt gebruiken.

Het besluit voor medicatie kan alleen genomen worden door degene die het medicijn gaat gebruiken.

Liefde
Liefhebben is uitreiken naar een ander of naar jezelf. Dat is ook de precieze betekenis van aandacht geven aan een ander of aan jezelf. Als we actief kunnen liefhebben is er geen gebrek aan aandacht en is er geen stoornis.