Het zenuwstelstel bestaat uit

  • Animaal zenuwstelsel
  • Autonoom zenuwstelsel 

Het zenuwstelsel is een orgaansysteem in je lichaam.  De functie van het zenuwstelsel is om prikkels van je omgeving en van je lichaam zelf waar te nemen en hierop te reageren. De belangrijkste organen van je zenuwstelsel zijn je zintuigen, je hersenen en je ruggenmerg.

Mensen behoren, als gewervelde dieren, tot de diersoort die het hoogst ontwikkelde zenuwstelsel bezitten. Dit houdt ook meteen in dat de werking van het zenuwstelsel uitgebreid en buitengewoon complex is. Je zenuwstelsel stuurt in een ingewikkelde samenwerking een groot deel van je organen en spieren aan.

Animaal zenuwstelsel

Een deel van je zenuwstelsel is verbonden met je gedachten en je vrije wil. Dit heet je Animale Zenuwstelsel. Hiermee kun je zintuigen en spieren aansturen. Je kunt bijvoorbeeld kiezen om je hoofd te draaien of om ja te knikken. Dat je hoofd vervolgens ook echt die beweging maakt is een actie vanuit dit Animale Zenuwstelsel.

Autonoom Zenuwstelstel

Een ander deel van je zenuwstelsel is als het ware automatisch. Dat heet het Autonome Zenuwstelsel. Dit deel van je zenuwstelsel regelt al die dingen die altijd doorgaan of waar je niet over na hoeft te denken. Je spijsvertering gebeurt zonder dat je daarvoor een bewuste keuze gemaakt hebt. Je hart klopt de hele dag door. Je ogen knipperen als er oogvocht nodig is, etc.. Als het warm is ga je zweten, als het koud is krijg je kippenvel, etc.

Het autonome zenuwstelsel draait maar om één ding, en dat is veiligheid. Als een uitkijkpost scant het continu de omgeving en je lichaam. Op basis van de informatie die binnenkomt regelt het de werking van onze organen, de spanning in de spieren, de ademhaling, het hartritme, de productie van hormonen en de werking van onze immuniteit.
Het handelt op basis van neuroceptoren. Het bevindt zich in het oudste deel van de hersenen (het reptielen brein) en werkt los van de neo-cortex en andere modernere delen van het brein; het denken en het analyseren.

Het autonome zenuwstelsel bestaat uit

Sympathische Zenuwstelsel

Dit is het deel van het automatische zenuwstelsel dat je AAN zet. Het zorgt voor beweging en handelen. En als er sprake is van een onveilige situatie dan zorgt dit automatische zenuwstelsel voor VLUCHTEN / VECHTEN.

Het sympathische zenuwstelsel ontspringt in ruggenmergzenuwen. De sympathische zenuwen bevinden zich halverwege de rug, ter hoogte van de lendenwervel en de borstwervel. Het sympathische zenuwstelsel heeft invloed op oa ogen, hart, longen, maag en blaas. Dit doet het sympathische zenuwstelsel via 2 mobilisatiesystemen

  1. De SAM-as (de sympatho-adreno-medullaire-as), deze zorgt voor een acute (binnen 100 milliseconden) stroom van adrenaline. Dit is een korte snelle respons gevolgd door een terugkeer naar regulatie.
  2. De HPA-as (hypothalamus-hypofese-bijnieras), deze komt in actie als de SAM-as het leed niet heeft kunnen verhelpen. De HPA-as zorgt voor cortisol. De afgifte duurt langer en het effect is trager. Minuten in plaats van seconden.

Het sympathische zenuwstelsel kan via de SAM en HPA-as verschillende lichamelijke acties oproepen; pupilverwijding, zweten, snellere hartslag en ademhaling,  vechten of vluchten.

Parasympatische Zenuwstelsel

Dit is het deel van het automatische zenuwstelsel dat je UIT zet. Het zorgt voor immobilisatie, met andere woorden voor tot rust komen, herstellen en ontspannen. En als er sprake is van een onveilige situatie dan zorgt dit automatische zenuwstelsel voor INEENSTORTING. 

 De Nervus Vagus is een zenuwstreng die hierin de hoofdrol speelt. Er zijn in totaal 12 zenuwstrengen die starten vanuit de hersenstam naar de rest van het lichaam. De Nervus Vagus is één van deze 12, namelijk de nummer 10, en tegelijkertijd de belangrijkste. Ze verbindt het brein met al je organen en ook met je gezichtsspieren, de Nervus Vagus ontspringt aan de hersenstam aan de onderkant van de schedel en loopt naar boven (dit is de Ventrale vagus) om verbinding te maken met de zenuwen in de hals, keel, ogen en oren en longen en hart en loopt naar beneden (dit is de Dorsale Vagus) om verbinding te maken met middenrif en de organen onder het middenrif die gericht zijn op de spijsvertering, zoals maag, lever, darmen enz. Tachtig procent van de Nervus Vagus stuurt informatie van lichaam naar brein en twintig procent van brein naar lichaam. 

Functies van de Nervus Vagus: 

  • het automatisch vertragen, afremmen en stilvallen van het menselijke handelen
  • het verbinden met anderen, via het sociale-betrokkenheidssysteem

De Ventrale Vagus bundel is omgeven met een laagje myelini (ontstaat in het laatste trimester van de zwangerschap en eindigt de aanbreng aan het eind van het eerste levensjaar). De kwaliteit van dit laagje wordt bepaald door de kwaliteit van de interactie/relatie ouder-baby.

Als de Nervus Vagus niet goed functioneert dan ontstaan er problemen met

  • Bloeddruk
  • Hartslag
  • Ademhaling
  • spijsvertering,
  • gehoor, spraak
  • connectie met anderen (en daarmee netwerken vormen)
  • gejaagdheid
  • negatieve stemmingen
  • depressie
  • ontstekingen, immuniteit …

Een goed functionerende nervus vagus zorgt ervoor dat je na stress snel kunt ontspannen.

Of je nervus vagus goed functioneert kun je meten via hartritmevariabiliteit (HRV).  De HRV meet de activiteit van de ventrale vagus, de ‘vagale tonus’. Een hoge mate van HRV betekent dat de ventrale vagus actief is. Dit resulteert in een flexibel autonoom zenuwstelsel en het vermogen om zich aan de passen aan de eisen van het dagelijks leven.
Bij een goede werking van de nervus vagus duurt de uitademing langer dan de inademing. Je hartslag is sneller als je inademt en trager als je uitademt. Dit omgekeerd beredeneerd wil zeggen dat je door ademhalingsoefeningen je nervus vagus kan trainen/activeren.

Neurotransmitters zorgen voor het transport van boodschappen binnen het zenuwstelsel:

  • Endorfine
  • Serotonine
  • Dopamine
  • Oxytocine
  • Acetylcholine : belangrijk voor het sympathisch zenuwstelsel én parasympatisch zenuwstelsel

Verder lezen?

Bekijk de volledige samenvatting van de boeken van Deb Dana over de polyvagaaltheorie.