De polyvagaal theorie: een krachtig hulpmiddel in mijn life coaching

In mijn praktijk als life coach speelt de polyvagaaltheorie een cruciale rol. Deze theorie biedt inzichten in hoe levenspatronen ontstaan, worden onderhouden en – het belangrijkste – hoe ze kunnen worden doorbroken.

Vanaf je geboorte ben je een product van de context waarin je opgroeit. Is deze context veilig of onveilig? Dat is de vraag die centraal staat in de polyvagaal theorie. 

Wat betekent veilig?

De context is veilig als je als baby en later als kind het gevoel krijgt dat, wat er ook gebeurt, wat je ook ‘fout’ doet, er altijd een geruststellende ouder is. Een geruststellende ouder is een ouder die oog heeft voor het gevoel en de emoties van het kind en hierop aansluit. Dat wil niet zeggen dat je als ouder je kind moet gaan pleasen. Onderdeel van dit opvoedingsproces is ook dat je duidelijke grenzen stelt. Grenzen stellen op een volwassen wijze is voor veel ouders een uitdaging. Vaak werden grenzen bij ouders zelf op een boze manier gesteld, hierdoor wordt grenzen stellen geassocieerd met boosheid.

Een veilige context bieden

Als de ouder vanuit liefde grenzen kan stellen dan ervaart het kind dit als veilig. Als het kind toch zeer emotioneel reageert op het stellen van de grens dan is het voor de ouder belangrijk om zeer alert te zijn. De boosheid van het kind kan namelijk oude pijn triggeren bij de ouder, met als mogelijk gevolg dat de ouder de grens weer intrekt. Een veilige context betekent dus dat ouders goed met hun eigen gevoelens en emoties om moeten kunnen gaan. In onze huidige maatschappij worden ouders danig op de proef gesteld; beide ouders zijn aan het werk, komen na een drukke dag weer thuis, halen de kinderen van de opvang en dan begint het pas…….

Wat betekent onveilig?

Het kan op vele manieren onveilig zijn: als er sprake is van geweld, misbruik, enzovoorts. Het is dan duidelijk dat het onveilig is. Maar het kan ook veel subtieler liggen. Het kan ook gaan over ‘dat het kind niet krijgt wat het nodig heeft’. Dat zie ik in mijn coachpraktijk bij life coaching veel terug. Als ik vraag hoe je je kinderjaren hebt ervaren, dan zegt bijna iedereen in eerste instantie dat ze een hele fijne jeugd hebben gehad. Ik heb dat zelf ook altijd gezegd. Als ik dan vervolgens in het gesprek ga inzoomen op hoe ouders met jou op de gevoelslaag en met jouw emoties omgingen, dan zijn dit vaak onderwerpen waar weinig of soms helemaal geen aandacht voor was. Met andere woorden als je als kind thuis kwam van school en je was gepest, dan geven veel mensen aan dat ze dat niet eens vertelden thuis. Waarom vertelt iemand dit niet? Omdat je natuurlijk allang aanvoelt dat daar niet adequaat mee werd omgegaan.

Emotionele afstemming

Iemand die gepest is heeft gevoelens van verdriet, angst en boosheid. Deze emoties hebben vaak een lading bij de ouders. In plaats van het kind gerust te stellen, worden ouders bijvoorbeeld boos. Maar daarmee help je je kind niet. Het kind krijgt in dit geval niet wat het nodig heeft. Het kind krijgt niet de emotionele afstemming die het nodig heeft. Als dit één keer, of enkele keren voorkomt is dat nog niet zo’n probleem, maar als dit langere tijd gaande is dan is dit vaak de basis voor een patroon. In polyvagaal-termen is de co-regulatie niet op orde en wordt de neuroceptie van onveiligheid gevoed. Deze neuroceptie gaat bepaalde situaties als gevaar zien en ontwikkelt hiervoor een patroon, zoals bijvoorbeeld in je schulp kruipen [in je hoofd gaan].

Context neem je mee naar nieuwe situatie

Als het kind ouder wordt, uit huis gaat om bijvoorbeeld te gaan studeren dan worden deze adapties, deze aanpassingen, deze patronen meegenomen naar de nieuwe context. Ons autonome zenuwstelsel heeft helaas niet de intelligentie om alles ‘wat niet meer nodig is’ achter zich te laten. De jong-volwassene blijft dus onder bepaalde omstandigheden in zijn schulp en ervaart dit als ‘normaal’ gedrag. Hij is zich totaal niet bewust dat het anders kan. De neuroceptie blijft zijn werk doen op basis van de triggers die zich in de context voordoen. Een trigger leidt in het algemeen vaak tot angst. Echter in de loop van de tijd wordt deze angst niet meer gevoeld. Trigger-emotie-gedragingen (fight/flight/freeze) vormen één patroon, één pakketje. En dit patroon wordt razendsnel (in milliseconden) uitgevoerd.
Dit herhaalt zich in de eerste baan, in relaties enzovoort.

Patronen kosten echter veel energie. Er wordt vaak cortisol en adrenaline aangemaakt en deze hormonen zorgen voor een continu “aan” staan van ons lichaam. Dit kan jaren goed gaan. Tot het moment dat iemand begint te klagen over vermoeidheid, over piekeren, over dat relaties steeds maar niet werken, over het niet kunnen realiseren van dat wat je wilt, over uitstelgedrag en ga zo maar door.

Gezonde patronen ontwikkelen

Dat is het moment dat mensen bij mij komen. Ik start met een terugblik op het verleden. Niet om situaties op te rakelen, maar om te kunnen concluderen in welke mate er sprake was van emotionele afstemming in het ouderlijk huis. Veel mensen weten gewoonweg niet hoe belangrijk gevoelens en emoties zijn. Daar ben ik zelf ook een voorbeeld van. Bij mij moest je tien jaar geleden niet met gevoel aankomen. Gevoelens en emoties bepalen ons gedrag. En dat is in de hier-en-nu helemaal oké. Echter als er in de context triggers plaats vinden die een patroon (in feite een situatie die zich in een ver verleden heeft ontwikkeld) op gang brengen dan is het gedrag in de hier-en-nu niet meer hier-en-nu maar van toen. En dat is voor de omgeving merkbaar als iemand bijvoorbeeld heel sterk emotioneel op iets reageert waar anderen zoiets hebben van wat gebeurt hier nou. Een trigger in het hier-en-nu roept een reactie op uit de daar-en-dan. Soms merken mensen dat doordat ze zich werkelijk weer een jong kind voelen, hoewel ze in feite volwassen zijn.

Aan de slag!

De polyvagaaltheorie biedt praktische handvatten om triggers en reacties te herkennen en nieuwe, gezonde patronen te ontwikkelen. Dit vergroot niet alleen het zelfbewustzijn, maar opent ook de deur naar veerkracht en persoonlijke groei. Herken je jezelf in het bovenstaande verhaal en ben je er klaar mee dat het verleden teveel het hier en nu beheerst? Neem dan contact met me op voor een vrijblijvende afspraak om te kijken of hier samen mee aan de slag kunnen gaan.