Het autonome zenuwstelsel
De polyvagaaltheorie (PVT) is de wetenschap van veiligheid, de wetenschap van je veilig genoeg voelen om verliefd te worden op het leven en de risico’s te nemen die daarbij horen. Het is het gedachtengoed van de wetenschapper Stephen Porges. Deb Dana heeft deze theorie omgevormd tot een meer praktische therapie/coachingsvorm.
De PVT biedt fysiologische en psychologische inzichten in de manier waarop en de redenen waarom mensen continu een cyclus doorlopen van het verbreken van verbinding en het weer aangaan van verbinding met anderen.
De PVT legt uit hoe het autonome zenuwstelsel vorm geeft aan de ervaringen van veiligheid en onveiligheid van cliënten en invloed uitoefent op hun vermogen om een verbinding aan te gaan.
De PVT onderkent 3 autonome toestanden waarin het autonome zenuwstelsel zich kan bevinden; ventraal (rust en ontspanning), sympathisch (fight/flight) en dorsaal (freeze, de toestand van geen energie meer hebben). De PVT therapie is gericht op het veranderen van patronen van het autonome zenuwstelsel op het moment dat de drang om te overleven (de sympathische/dorsale toestand) concurreert met het verlangen verbinding te maken met anderen (de ventrale toestand).
Het autonome zenuwstelsel (AZS) kunnen we beschouwen als het fundament waarop onze ervaring van het leven rust. Deze biologische hulpbron is de neurale onderbouwing van al onze ervaringen. De manier waarop we ons door de wereld bewegen (toenadering-ons afwenden-verbindingen aangaan-ons isoleren) wordt aangestuurd door het AZS.
Veerkracht ontstaat door coregulerende relaties. Dit zijn relaties die veiligheid uitstralen. Relaties, ook die met je ouders, die overheerst worden door een gebrek aan afstemming zorgen ervoor dat we uitermate bedreven raken in overleven. Zie ook het begrip ‘emotionele afstemming’ van Gabor Maté.
Het autonome zenuwstelsel wordt gevormd vanaf onze vroege levenservaringen! Dus lang voordat je bewust bent van je eigen handelen wordt het AZS opgebouwd met de ervaringen die je als baby/klein kind had. Zijn dit overwegend positieve ervaringen dan verkeer je veel tijd in de veilige Ventrale toestand. Zijn dit echter overwegend negatieve ervaringen dan breng je veel tijd in de onveilige, op zelfbescherming gerichte, sympathische en dorsale toestand door. Er ontstaan dan overlevingsmechanismen die louter gericht zijn om te overleven en niet om veilige connectie te maken. Gelukkig is het mogelijk om dit weer om te vormen. Ons brein is zodanig plastisch dat ons brein zich ook op latere leeftijd nog kan aanpassen.
De PVT geeft ons een neurofysiologisch raamwerk om na te denken over de redenen waarom mensen handelen zoals ze doen. Je begrijpt dan dat veel gedrag automatisch en adaptief is. En dat dit gedrag wordt gegenereerd door het AZS op een niveau dat diep onder dat van het bewuste waarnemen ligt. Met andere woorden. Ons gedrag is vaak niet het gevolg van een verstandelijke keuze die door het brein wordt gemaakt. Het zijn autonome energiestromen die zich in patronen bewegen met het doel om een evenwicht te vinden tussen verbinding en bescherming. Met dit in gedachten kan ieder met compassie naar zichzelf kijken.
Iedere actie en reactie van het AZS staat in dienst van ‘overleven’, een adaptieve overlevingsrespons gericht op het beperken van risico’s en gericht op het creëren van veiligheid.
De Polyvagaal theorie is een ingang om je welzijn te vergroten, trauma’s te verwerken, veerkracht te versterken en immuniteit te versterken.
Verder lezen? Bekijk de volledige samenvatting van de boeken van Deb Dana over de Polyvagaaltheorie.
